Pomarli

„Rzeczywistość potrafi porażać swoją brzydotą i brutalnością, a jakże. Codzienność przytłacza, gdy ogranicza się tylko do wzajemnych oskarżeń, kłamstw, kłótni i niezgód” – o takim świecie pisze Waldemar Bawołek, który mimo wszystko najwyraźniej nie podziela opinii Rafała Wojaczka na temat małych miasteczek, bo lekko proustowskie klimaty tu wyczuwalne.

Autor po prostu opisuje Ciężkowice - swoje miejsce na ziemi. Chodzi po nim i słucha ludzi, głównie takich z obrzeży społeczeństwa (może innych tam nie ma?). Przedstawia nagie, miejscami fantasmagoryczne życie, zwłaszcza jego koniec. Nie pomija żadnych jego przejawów, także tych cielesnych, ukazanych tu bez ogródek, bo i nie tylko zwierzęcy seks, ale i molestowanie nieletnich.

Wielu mogą szokować i jak wynika z opinii, szokują mocne, a nawet brutalne opisy cielesności, od których cytowania się wstrzymuje, a które u niektórych wręcz budzą oburzenie – na Autora, czego akurat nie rozumiem („bo ma być stateczny sam poeta, rym czasem ujdzie i wszeteczny”). Wszak w miejscach bliższych naturze - Ciężkowice raz bywały wsią, raz miasteczkiem - sprawy biologii zawsze były dość naturalno-naturalistyczne.

Żadna z 13 żegnanych postaci nie jest tu opisana w pełni, ale tylko w autorskiej wycinkowej perspektywie i bardzo onirycznie, mimo pozorów realizmu. Bawołek nie wystawia nikomu żadnych cenzurek, nie ma też żadnych morałów czy pouczeń, bo nie o to tu chodzi. To tylko świadectwa ludzkich losów, niezależnie od ich ocen, bo wśród bohaterów i donosiciel, i cała czereda pijaków, damskich bokserów, a i zboczeńców nie brakuje.

Ale jest tu miejsce i na swoisty liryzm, np. „Nie mam dla kogo jeść kolacji. Nie mam dla kogo ścielić łóżka. Nie mam dla kogo zamykać drzwi. (…) Nie czuję się samotna. (…) Mogę wracać do domu pijana o piątej nad ranem. Z facetem. Spać tu z facetem. Z wszystkimi facetami świata. A wracam pijana o dwudziestej trzeciej. Bez faceta”.

Bardzo ciepły jest np. portret cioci Marysi („odeszła w wieku 45 lat”): „Zatrzymywała chwile, zamykając je pomiędzy radością życia a chichotem z niego”. Inne poruszające zdanie: „Babcia umarła i niczego po sobie nie pozostawiła”.

A nie przypadkiem były ormowiec i dawny wioskowy donosiciel „uważa rze” „Sejm i Senat są obsadzone przez Teutonów i Ruskich” a „w Polsce nie ma polskiej prasy ani telewizji”, wobec czego „trzeba zrobić wszystko, żeby do władzy dostali się prawdziwi patrioci”.

Najmocniej przemówiła do mnie nowelka „Szczepan Kruk” o takim bardziej zamożnym koledze Autora, który spędza czas przed telewizorem, a raczej „wideło”, gdzie albo ostra pornografia, albo piłka nożna. Nie wiadomo, co bardziej odstręcza narratora, te ciągłe jęki, czy te ciągłe mecze. Według mnie jednak to drugie, bo tam akcji towarzyszą dodatkowo debilne komentarze typu „źle ułożył stopę do podania”.

Tak czy inaczej, nie jest to lektura dla wrażliwszych czytających, bo sporo tu brudu życia i ludzi niezbyt pięknych wewnętrznie. Ale śmierć zrównuje ich wszystkich. I chyba o taki właśnie eschatologiczny wymiar egzystencji tu chodzi. O swoistą „pełnię”….

Dla mnie mocne „7”.

Nieco cytatów:

Niech będzie pochwalony buk zielony, piękność, świeżość zieloności i niebiańskości.

Nie zauważa, że czas przepłynął przez nią jak górski potok.

Przeszłość wlatuje w każdą szczelinę, w każdy zakamarek mnie i nie szuka wyjścia.

Nie trudziła się poszukiwaniami odpowiedzi na pytanie, skąd się wziął świat. Słowo „Bóg” zastępowało jej potrzebę znajomości praw fizyki, dzieł filozofów, wszystkiego.

Przecież wszyscy Polacy są katolikami, więc komu na co jakaś wolność wyznania, skoro mamy u nas pełną wolność wyznania dla katolików.

Odwiedzam go często i bez zapowiedzi, odwołując się do innych motywacji niż „sukces”, kariera”, ”majątek”, czy ”stabilizacja”. Już nie opuszcza mnie myśl, kogo tam zastanę, czego dotknę, gdzie usiądę.

Czuje się samotny wśród mnóstwa ludzi. Naprawdę, nie odczuwa już nic. Jego rozdział za prędko zamknięto. Zanim zdążył się zacząć.

- Skaleczyłeś się?
- Tak, duszę mam całą poranioną.

Mateusz jest jak zepsuty kocioł, do którego nie wolno dorzucać węgla, bo może wybuchnąć.

Przed sklepem ludzie wyglądają tak, jakby zasługiwali na to, aby żyć. W kolejce przy ladzie wyglądają zaś, jakby to, co najgorsze, mieli jeszcze przed sobą.

„Rzeczywistość potrafi porażać swoją brzydotą i brutalnością, a jakże. Codzienność przytłacza, gdy ogranicza się tylko do wzajemnych oskarżeń, kłamstw, kłótni i niezgód” – o takim świecie pisze Waldemar Bawołek, który mimo wszystko najwyraźniej nie podziela opinii Rafała Wojaczka na temat małych miasteczek, bo lekko proustowskie klimaty tu wyczuwalne.

Autor po prostu...

Nie jestem zadowolony, przeciętne. To mój drugi Bawołek. Echo słońca uważam za bardzo dobre. Tu jest przerost formy nad treścią i momentami czuć sztuczność (np. opis jak kocha wnusia jest tak nienaturalny, sztuczny jak na jego pisanie, że głowa boli). Ogólnie nie jest złe, ale nie wciąga tak mocno. Przejścia oniryczne jawa-sen-wyobraźnia-niewiadomoco, wiem, że to cecha jego pisania, ale tu ten chwyt czasem denerwuje, traci się zainteresowanie. Denerwowały mnie też niektóre opisy związane z seksualnością. Po co przykładowo opis jak sobie trzepie oglądając mecz tenisa? Zresztą pytanie "po co?" w jego chaotycznej prozie nieuwydatniającej linii fabularnej i myśli przewodniej jest trochę złe, ale w Echo słońca to działało, tu tylko początkowo, potem nudzi. Ogólnie nie jest to zła książka, tylko czuć, że to jest już napisane na zasadzie "napiszę, bo dużo wydaję, mam pomysł" a nie na zasadzie organicznej prawdy. No i to, co jest jego siłą (bezpośredniość, przejścia oniryczne, brak myśli przewodniej) to taki a la miecz obosieczny: może poprowadzić do genialnej prozy, jak i nudnej. Mimo krytyki, zasługuje na 5.5-6.5/10.

Nie jestem zadowolony, przeciętne. To mój drugi Bawołek. Echo słońca uważam za bardzo dobre. Tu jest przerost formy nad treścią i momentami czuć sztuczność (np. opis jak kocha wnusia jest tak nienaturalny, sztuczny jak na jego pisanie, że głowa boli). Ogólnie nie jest złe, ale nie wciąga tak mocno. Przejścia oniryczne jawa-sen-wyobraźnia-niewiadomoco, wiem, że to cecha jego...

“[...] a u mamusi co tam, u tatusia, żyją jeszcze, pomarli?”

Wspomnienia są ważne, nawet te przykre. Bez nich mogłoby się człowiekowi wydawać, że go nie ma i nigdy nie było. Nierzadko przywoływanie przeszłości może być niebezpieczne, bo przecież można stać się jej więźniem. Czasem po prostu chce się ją zrozumieć i zaakceptować, więc zostaje wcielanie się w badacza, który analizuje i rozkłada ją na czynniki pierwsze, łudząc się, że ma to jakiś cel.

Nie inaczej jest u Waldemara Bawołka, który w swojej onirycznej prozie powraca pamięcią do rodzinnych stron na prowincji, aby najzwyczajniej w świecie powspominać. Ale co? A raczej kogo? “Pomarli” to przede wszystkim nostalgiczna wędrówka do miejsc i ludzi, których się znało, a którzy już umarli. Nie są jednak do końca martwi, skoro nadal żyją w czyichś wspomnieniach, prawda? Autor przedstawia nam tym samym charakterystyczne osoby, typowe dla obrazu polskiej wsi. Alkoholizm, cielesność i relacja z drugim człowiekiem, to tylko mała część tej książki.

Czy skłania ona do głębszych refleksji? Średnio. Czy wnosi ona coś niezwykłego do świata literatury? No nie. Czy szybko zapomnę, o czym była? Prawdopodobnie. Mimo tego “Pomarłych” czytało mi się bardzo przyjemnie i nie doświadczyłem większych zgrzytów. Może wynika to z mojej bliskiej relacji ze wsią, na której bazuje ta książka. Swoją formą przypomina cudzy pamiętnik zawierający intymne zapiski, co nie było jakimś najgorszym pomysłem autora. Ponadto ma ona swoje momenty oraz niezłe fragmenty. Uważam, że jest to ciekawa i warta uwagi książka, ale bez gwarancji, że spodoba się każdemu.

“[...] a u mamusi co tam, u tatusia, żyją jeszcze, pomarli?”

Wspomnienia są ważne, nawet te przykre. Bez nich mogłoby się człowiekowi wydawać, że go nie ma i nigdy nie było. Nierzadko przywoływanie przeszłości może być niebezpieczne, bo przecież można stać się jej więźniem. Czasem po prostu chce się ją zrozumieć i zaakceptować, więc zostaje wcielanie się w badacza, który...

Niestety nie byłam w stanie przebrnąć przez tę książkę. Momentami wulgarna, niepotrzebna.

Niestety nie byłam w stanie przebrnąć przez tę książkę. Momentami wulgarna, niepotrzebna.

Lekturą przewidzianą na kwiecień 2020 w Dyskusyjnym Klubie Książki w Rawie Mazowieckiej, do którego mam szczęście należeć, był zbiór opowiadań Pomarli Waldemara Bawołka, polskiego współczesnego prozaika (rocznik 1962),którego nazwisko, nie mówiąc o twórczości, było mi dotąd kompletnie obce.

Do dzieła podszedłem bez uprzedzeń – tematu śmierci nie unikam, gdyż jestem świadom własnej śmiertelności. Pamiętając inną naszą DKK książkę – Grochów Andrzeja Stasiuka, również o umieraniu, która była całkiem niezłym czytelniczym doznaniem, miałem i tym razem nadzieję na coś wartościowego.

Nie powiem, by Pomarli mnie wciągnęli, ale czytałem z przyjemnością… przez pierwszą jedną trzecią książki. Niby nic nie zgrzytało, niby nic konkretnie negatywnego mnie nie irytowało, a przynajmniej nie za bardzo, ale… po prostu mnie to znudziło. Opowiadanie w opowiadanie, bez żadnej myśli przewodniej… Nic nie wnosiło ani do mojej wiedzy o świecie, ludziach czy mnie samym, ani nie prowokowało do żadnych refleksji. W dodatku perspektywa, z której narrator (autor?) wspomina zmarłych znajomych i bliskich, nijak do mnie nie przemawiała.

No i zrobiłem coś, co zdarza mi się niezwykle rzadko nawet w przypadku zwykłych knotów – przerzuciłem część kartek i przeczytałem środek. A potem powtórzyłem ten zabieg i poznałem ostatnie opowiadanie. Po zakończeniu lektury stwierdziłem, że pomijając połowę tomiku tak naprawdę niczego nie straciłem. Nie odczuwałem absolutnie jakiegokolwiek niedosytu, braku, niekompletności. Mam wrażenie, że gdyby losowo powyrzucać ze zbiorku dowolne opowiadania i sprzedać takie „edycje” jako książki, nikt by nie zauważył różnicy. W dodatku już dwa tygodnie później nie pamiętałem z tego dzieła niczego, może poza jedną czy dwiema scenami, które były szczególnie punktowane w czasie spotkania naszego DKK.

No właśnie... DKK… Udałem się na spotkanie przekonany, że będzie ono jednym z tych, na których książka zostaje zgodnie oceniona (w tym wypadku zjechana),po czym temat wymeandruje na inne pola, a tu kompletne zaskoczenie. Grupa podzieliła się w ocenach po ekstremach i „większa połowa” miała zdanie zbieżne z moim, czyli, że Pomarli nie są godni uwagi, a mniejsza, ale z tym większą żarliwością broniąca swego stanowiska, uznała lekturę za wspaniałą. Zachwyceni podnosili przede wszystkim niepowtarzalną atmosferę, doskonały warsztat literacki i pewną oniryczność, niedosłowność dzieła, a oponenci, do których i ja należałem, zwracali uwagę na brak jakiejkolwiek treści, którą czytelnik sam musi sobie „dorobić”, jeśli chce coś w Pomarłych zobaczyć, na wypaczoną perspektywę i bełkot w miejsce tego, co oponenci nazywali narracją magiczną. Obie strony trzymały się swego i konkluzja zapadła taka, iż faktycznie Pomarli są fenomenem – dla jednych są Dziełem, a dla drugich zwykłą książką niezbyt wartą, by jej poświęcić czas i uwagę.

Po zakończeniu spotkania poczytałem sobie opinie w sieci, skonfrontowałem to z rozmową w klubie i własnymi refleksjami. Mam wrażenie, iż tak drastycznie odmienne oceny wynikają z różnorodnych oczekiwań wobec literatury w ogóle, od tego, czy czytelnik ma umysł bardziej naukowy, czy artystyczny, humanistyczny czy ścisły, a nawet z tego, w jakim akurat ktoś jest nastroju i jakie książki były czytane przed Pomarłymi. Nawet znając dobrze kogoś i jego gusty czytelnicze nie ma możliwości, by z góry przewidzieć, czy można i warto mu ten zbiorek opowiadań polecać, czy też lepiej się z tym nie wyrywać. Na pewno znajdą się, co potwierdzają statystyki klubowe i sieciowe, czytelnicy, których opowiadania Bawołka zachwycą, ale nieco większa liczba będzie takich, którzy nawet lektury nie dokończą. Sięgając po Pomarłych czynicie to więc na własne wyczucie i odpowiedzialność.

wrażenia z lektury opublikowałem również na blogu klub-aa.blogspot.com - zapraszam!

Lekturą przewidzianą na kwiecień 2020 w Dyskusyjnym Klubie Książki w Rawie Mazowieckiej, do którego mam szczęście należeć, był zbiór opowiadań Pomarli Waldemara Bawołka, polskiego współczesnego prozaika (rocznik 1962),którego nazwisko, nie mówiąc o twórczości, było mi dotąd kompletnie obce.

Do dzieła podszedłem bez uprzedzeń – tematu śmierci nie unikam, gdyż jestem...

Każdy z nas ma jakieś wspomnienia z dzieciństwa i stron rodzinnych. Czy wspomnienia Waldemara są pod tym względem wyjątkowe? Bynajmniej.
Pogrążona w półśnie narracyjna wędrówka obejmuje wspomnienia ludzi, których się znało, a którzy już odeszli. To zbieranina osób charakterystycznych dla polskiej prowincji: kłótliwa babka - dewotka nienawidząca swojej synowej, wujek kryptoalkoholik pracujący w milicji, kolega ze szkolnej ławy miłośnik piłki nożnej i pornografii, zapracowana ciotka chodząca na nocki do szpitala położniczego, miejscowy pijaczek, farmaceutka z apteki lubiąca przygody na zapleczu, sąsiadka grzebiąca wiecznie w ogródku i nie tylko... Na wspomnienia osób nakładają się konkretne wydarzenia, erotyczne fascynacje, masturbacyjne ekscesy, alkoholowe zwidy. Wszystko to stanowi mętną i ciężkostrawną mieszankę w której z jakąś traumatyczną nostalgią pławi się sam narrator. Dla mnie oznaczało to mozolne brnięcie w fabułę w doszukiwaniu się jakiegoś sensu, wyłuskiwaniu obrazu utraconego świata. Nie była to jednak w żadnym wypadku podróż w kierunku proustowskiego poszukiwania straconego czasu. Dla mnie to rozczarowanie. Niewiele ta książka wniosła w moje literackie doświadczenia.

Każdy z nas ma jakieś wspomnienia z dzieciństwa i stron rodzinnych. Czy wspomnienia Waldemara są pod tym względem wyjątkowe? Bynajmniej.
Pogrążona w półśnie narracyjna wędrówka obejmuje wspomnienia ludzi, których się znało, a którzy już odeszli. To zbieranina osób charakterystycznych dla polskiej prowincji: kłótliwa babka - dewotka nienawidząca swojej synowej, wujek...

Przyznaję się,. Nie byłem już w stanie tego doczytać. Stek bzdur, jakiś przygód od rzeczy, wspomnień głupawych, bredni. Szkoda na to czasu, nic nie wniesie.

Przyznaję się,. Nie byłem już w stanie tego doczytać. Stek bzdur, jakiś przygód od rzeczy, wspomnień głupawych, bredni. Szkoda na to czasu, nic nie wniesie.

Nie rozumiem fenomenu tej książki. Nie trafia do mnie ani forma - rozwlekła, przegadana, ani treść - wyrywkowe opowieści o bliższych lub dalszych zmarłych. Daleko za horyzontem za ostatnimi, którzy zmierzyli się z podobną tematyką, za Wichą, za Szczygłem, za Bieńczykiem.

Nie rozumiem fenomenu tej książki. Nie trafia do mnie ani forma - rozwlekła, przegadana, ani treść - wyrywkowe opowieści o bliższych lub dalszych zmarłych. Daleko za horyzontem za ostatnimi, którzy zmierzyli się z podobną tematyką, za Wichą, za Szczygłem, za Bieńczykiem.

Literacki kosmos. Wspaniała.

Literacki kosmos. Wspaniała.

Przeczytałem i już

Przeczytałem i już